De Kornhornster Heide

Dit lijkt iets nieuws, maar is eigenlijk heel oud.
Ooit was er een immens groot heideveld met hoogveen in Noord Drenthe en Zuidoost Friesland. Het uiterst noordelijke deel (ten zuiden van Kornhorn) zou de Kornhornster Heide geheten kunnen hebben. De Jilt Dijksheide, met nog een gedeelte hoogveen, is nog een (eeuwenoud) overblijfsel hiervan.
Dit is allemaal ook te zien op de interessante website www.topotijdreis.nl. Op deze site kunt u terugkijken tot eind 1800 en zien hoe het landschap eruit zag. Met een verschuifbare tijdsbalk kunt u de veranderingen van de laatste 100 jaar zien.
Het Curringherveld is door zijn lang gerekte vorm en Zuid-Noord ligging een prachtige ‘leesbare’ mini-doorsnede van de landschappen van het zuidelijk Westerkwartier en heeft hiermee een sterk educatieve waarde.

Cisterciënzers
Zo is de Leidijk aan de zuidzijde de eerste menselijke ingreep om het toen nog maagdelijke gebied te ontginnen en te gaan bewerken. Dit is rond het jaar 1000 na Chr. door de monniken van Trimunt (Tribus Montibus) ter hand genomen.
Het hoogveen, dat toen ruim 8 meter hoog was, gaf veel zuur water af. Om dit af te vangen is er een sloot gegraven en de uitkomende grond ernaast gelegd: zo is de Leidijk ontstaan. Lei komt dus van afleiden.

Dit dijkje liep globaal van Drachten west-oost tot Tolbert en was, zo kunnen we stellen, de eerste begaanbare verbinding door het zuidelijk Westerkwartier. Deze werd gebruikt door de monniken van de verschillende kloosters die er kwamen. Door deze ‘knip’ werd de grond te noorden hiervan droger en kon de heide geploegd worden en er boekweit en rogge verbouwd worden.
Deze tijdlijn is zichtbaar bij een wandeling vanaf de schuilhut bij de Leidijk. Ook het dijkje met de oude dikke eiken haaks op de Leidijk is monnikenwerk van toen. Deze diende als een waterkering en is waarschijnlijk rond 1100 aangebracht.

Heide weer terug
Met de  inrichting van het Curringherveld is voor Staatsbosbeheer 25 jaar geleden de geschiedenis van het landschap  als uitgangspunt geweest  en daarom is toen de heide ontwikkeld. Hiervoor was het nodig dat de rijke bouwvoor moest worden afgegraven en afgevoerd en is het heidemaaisel vanaf de Jilt Dijksheide uitgestrooid.
Als u goed kijkt ziet u een hogere wal door het heideveldje oost-west gelegen. Omdat daar de waterleiding loopt moest na het afgraven van de grond er wel een gronddek terug vanwege het mogelijk bevriezen van de leiding. Zo voegen we weer een nieuw verhaal(tje) toe aan de rijke geschiedenis van het gebied. Het Curringherveld is dus veel meer dan een ‘gewoon’ natuurgebied want je kan in het veld ruim 1000 jaar terugkijken in de tijd. Dat maakt het wel heel bijzonder en uniek!

Heidebeheer
De heide heeft zich heel goed ontwikkeld en dit jaar ook weer prachtig gebloeid. Maar………hadden de vrijwilligers en de kinderen van de sws de Groene Borg niet alle boomopslag eruit getrokken dan was het, weliswaar ook mooi, een bos geworden! Omdat het een kleine snipperheide is en geïsoleerd is ten opzichte van andere heidevelden, ontbreken wel specifieke heide-gerelateerde soorten door gebrek aan uitwisseling. Heideblauwtje (vlinder) en Levendbarende hagedis trekken bijvoorbeeld niet over gras-en bouwland.

Maar we kunnen ook heel trots zijn op wat er wel te bewonderen valt!
Soorten vestigen zich als de biotoop, de groeiplaats ter plekke er geschikt voor is. En om dat te bereiken moet er gericht beheerd worden. Dat is mogelijk dankzij de inzet van de stichting Curringherveld ondersteund door de vrijwilligers die ‘door de knieën gaan’.

Ook worden er pleksgewijs af en toe kleine stukjes (struik)heide gemaaid met de bosmaaier. Onlangs zijn de randen van het heideveldje weer gemaaid en van boomopslag ontdaan. Tijdens dit werk zie je in detail wat er allemaal groeit en bloeit en daar zitten bijzondere parels bij. Zo hebben we gezien dat het met de Koningsvaren heel goed gaat. En zo goed gaat het ook met de andere bijzondere varen genaamd Dubbelloof die zich sinds vorig jaar heeft gevestigd. Beide soorten laten zien dat we met elkaar voor wat betreft het beheer, op het goede spoor zitten. De (sporen)planten vallen niet echt op, maar een trotse vrijwilliger wil ze u graag aanwijzen.

Wandelen terug in de tijd
Met deze bijdrage wil ik u graag een ‘bril’ aanreiken om op te zetten tijdens de wandeling door het gebied en u zo op een aantal voor u bekende plaatsen een nieuw beeld en beleving wil geven.

Nico