Historie C&HEK en stichting Curringherveld

Kornhorn ligt op 3.5 km ten noorden de A7 in het Zuidelijk Westerkwartier van de provincie Groningen. Het is een hechte gemeenschap met ongeveer 700 inwoners. Kornhorn ligt op één van de uitlopers van het Drents Plateau. Tussen deze zandruggen, ook wel 'gasten' genoemd, liggen laagveengebieden. Kornhorn is daarom een langgerekt streekdorp dat westwaarts overgaat in het dorp Opende. Loodrecht op deze bewoningsas is in het verleden het gebied aan weerszijden van Kornhorn ontgonnen. Door het zogenaamde ‘recht van opstrek’ drongen de boeren steeds verder het laaggelegen gebied in en ontstonden er, soms wel kilometers lange, smalle percelen. Op de overgang van zand naar veen werden de perceelsgrenzen gevormd door elzensingels, die er nu nog voor zorgen dat we hier met recht kunnen spreken van een 'coulissenlandschap' (foto 1980; linksboven veen op zand- en rechts van de Provincialeweg vnl zandgronden).

De omslag van Staatsbosbeheer

Staatsbosbeheer beheert in het Westerkwartier nu ongeveer 1300 hectare. In 1997 verwierf het de eerste percelen grasland van Wiep Wierenga in het voorbestemde natuurgebied ten zuiden van het dorp Kornhorn. Het gaat hier om een gebied met veel cultuurhistorische en natuurwaarden. Tot in de jaren zestig werd dit gebied gekenmerkt door boerderijtjes, arbeiderswoninkjes en paadjes, die niet allemaal even herkenbaar meer waren ten tijde van de aankoop. Voor Wierenga was de verkoop niet een makkelijke beslissing. Hij en andere dorpsbewoners veronderstelden dat na de verkoop de toegang niet meer vrij zou zijn, het zou immers natuur worden! En dat terwijl zij juist de wens hadden om in het gebied de oude paden weer in ere te herstellen. De verbazing was dan ook groot toen opzichter Nico Boele van Staatsbosbeheer naar de vereniging Plaatselijk Belang Kornhorn kwam met de vraag "Hoe zullen we dit gebied gaan inrichten?" Zonder plannen en schetsen vooraf werd het dorp gevraagd om mee te denken, om sámen een plan te maken voor een multifunctioneel natuuurgebied. De dorpsbewoners konden het zó inrichten dat de geschiedenis er weer tot leven komt. Ze zouden er kunnen wandelen, fietsen, even bijkomen, even praten, kortom kunnen recreëren in de natuur. De plannen werden vormgegeven door een werkgroep vanuit Plaatselijk Belang met de naam C&HEK (Cultuur en Historisch Erfgoed Kornhorn). Nico Boele (foto) is hierin vanaf het begin een dynamo geweest.

Het bleef niet bij inspraak alleen; dorpelingen gingen daadwerkelijk participeren. Ze kregen én namen verantwoordelijkheid voor de uitvoering en het beheer van de projecten. Nico Boele heeft met dit proces de 'vermaatschappelijking' van Staatsbosbeheer inhoud gegeven. Hij treedt op als één van de gastheren en -vrouwen uit de dorpsgemeenschap, die bezoekers welkom heten in hún natuurgebied.

Groenploeg en bouwploeg

Sinds de oprichting van de werkgroep C&HEK in 1997 zijn er vele plannen gemaakt én uitgevoerd, op basis van de inzet van eigen mensen; de vrijwilligers. In totaal werd voor circa € 65.000 subsidie verkregen, zoals via het Platform Plattelands Beleid Zuidelijk Westerkwartier en het project 1000 jaar Westerkwartier, de provincie Groningen en de positief ondersteunende gemeente Grootegast. De plannen moesten de aanwezige natuurwaarden versterken en 'nieuwe' natuur tot ontwikkeling brengen, maar ook recreatieve ontsluiting en NME (natuur- en milieueducatie) stimuleren. Naast de vergadergroep ontstonden er twee grote veldwerkgroepen, een zogenaamde groenploeg en een bouwploeg. Het gaat om tientallen oudere dorpsbewoners. Er is in die jaren door deze vrijwilligers een indrukwekkend aantal projecten gerealiseerd. Zoals de bouw van een hooikiep, de aanplant van houtsingels en de aanleg van wandelpaden, compleet met verharding en bruggetjes. Er is een nieuw (!) heideveld ontwikkeld en er worden historische gewassen verbouwd, zoals winterrogge, boekweit, lupine, haver en minder historische gewassen als komkommerkruid, zonnebloemen en afrikaantjes. Er zijn twee thematische wandelroutes van elk 4 kilometer in de omgeving uitgezet, voorzien van een gedetailleerde routebeschrijving. De folder is te downloaden van www.cenhek.nl (onder Wandelroutes/Curringhepad). In de routes zijn vijf panelen geplaatst met daarop natuur- en cultuurhistorische informatie over de omgeving (zie onder Wandelroutes/Infopanelen) en er werd een 'markeringssteen' aangebracht op de plaats aan de Polmalaan waar IJe Wijkstra in 1929 de vier veldwachters vermoordde, die Aaltje Wobbes kwamen halen voor een verhoor over het lot van haar kinderen. Vorig jaar is een nieuw project gestart, de 'Ekohorn'. Een bouwwerk van natuurlijke materialen, zoals boomstronken en grond, met 'schone' bouwmaterialen als stenen en dakpannen, waarin zich planten en dieren zullen vestigen, maar dat ook voor mensen toegankelijk wordt; een amfibieën-theater dat, als een kringloop, in principe nooit 'af' zal zijn.

Doorgeven

Staatsbosbeheer is in het pilot-proces van vermaatschappelijking zó ver gegaan dat het in 1997 aangekochte natuurgebied in 2001 officieel werd overgedragen aan het dorp. De beheer/bruikleen-overeenkomst, te beginnen voor een periode van 5 jaar, werd namens Staatsbosbeheer getekend door Dick Klootwijk (foto), Regiohoofd te Assen:

Frank Blok tekent namens C&HEK de beheer/bruikleenovereenkomst

Het dorp werd daarmee zelf verantwoordelijk voor het beheer en ontvangt daarvoor ook de jaarlijkse financiële bijdrage. Onderdeel van de overeenkomst is 'dat C&HEK de contacten, vertaald in adoptie, onderhoudt met scholen in de omgeving en deze adoptie ook organiseert en beheert', hetgeen leidde tot een officiële adoptieovereenkomst van C&HEK met de basisschool. De school verkreeg hiertoe ook de faciliteiten, want ondertussen was door vrijwilligers een heus buitenleslokaal gebouwd in het natuurgebied.

In deze prachtige werkschuur zijn werkbladen aangebracht en het magazijn werd volledig ingericht, mede dankzij een gift van gereedschappenfabriek de Wit uit het dorp. Zo wordt het gebied aan de kinderen doorgegeven; een 'school'voorbeeld van duurzaamheid!

Bron: Frank Blok & Gerrie Koopman - Kornhorn Vitaal, Noorderbreedte 2004-1, pagina 14-15 (bewerkt).

Dorpsfilm Cultuur & Historisch Erfgoed Kornhorn

Twee inwoonsters van Kornhorn, Nella Tjoelker en Fogel v/d Veen, maakten in 2003 een dorpsfilm over de jaren 90. In onderstaande video ziet u een selectie uit deze dorpsfilm van de eerste activiteiten in ons natuurgebied (28/05/2009). Een ode aan de mannen van het eerste uur:

Mijlpaal C&HEK: stichting Curringherveld Kornhorn

Bron: Het Westerkwartier, 4 oktober 2006

Al bijna 10 jaar is de werkgroep C&HEK onderdeel van de Vereniging voor Plaatselijk Belang Kornhorn. Woensdag 27 september 2006 is hier een einde aan gekomen met de oprichting van de Stichting Curringherveld Kornhorn. Deze stichting heeft als doel het in eigendom verkrijgen en/of beheren en exploiteren van gronden, ook voor particuliere grondbezitters, gelegen in de Ecologische Hoofdstructuur van Kornhorn-Zuid. De afgelopen 5 jaar was C&HEK al succesvol dagelijks beheerder van het momenteel 6 hectare grote natuurgebied van Staatsbosbeheer. Nico Boele van Staatsbosbeheer noemde de dag waarop zijn geesteskind overging in de handen van de nieuwe stichting een "memorabele dag". De werkgroep C&HEK, die momenteel bijna 40 betrokken vrijwilligers uit het dorp telt, blijft haar werk doen in het natuurgebied Curringherveld, maar nu onder de paraplu van de nieuwe stichting.

De doelen van de stichting zijn opgenomen in artikel 2 van de notariële acte:

1) De stichting heeft ten doel:

a) Het verwerven, vervreemden, beheren en exploiteren van registergoederen gelegen in de Ecologische Hoofdstructuur; met name in het gebied Kornhorn-Zuid;

b) Het verrichten van alle handelingen die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn

2) De stichting tracht haar doel onder meer te verwezelijken door:

-het ontplooien, stimuleren en coördineren van activiteiten die aan het doel bevorderlijk kunnen zijn;

-samenwerking met instellingen en organisaties die op soortelijk gebied als dat van de stichting werkzaam zijn;

-alle andere wettige middelen

27 september 2006 - Ondertekening van de akte door notaris Volders en bestuursleden Lea van der Tuin (voorzitter) en Frank Blok (secretaris).

Toekomst stichting Curringherveld op papier

Op 9 november 2011 werd het beleidsplan voor de stichting Curringherveld officieel aangeboden door Jan Kok, bestuurslid van de Koninklijke Nederlandse Heidemaatschappij (KNHM). Het plan werd in nauw overleg met de stichting samengesteld door Wim Koeneman van Bureau Spankracht. Zie: Toekomst Curringherveld op papier

Dat de KNHM zelf enthousiast is mag blijken uit het artikel Een natuurgebied als achtertuin - Dorpsbewoners beheren Curringherveld geplaatst in haar recente KNHM Nieuwsbrief Nr 3 van oktober 2011, dat u hier als pdf kunt downloaden: Een natuurgebied als achtertuin

print